Episode Transcript
[00:00:02] Her yaz, sıcaklarla birlikte tekrar eden bir felaket yaşanıyor. Ormanlarımız yanıyor. Ağaçlar yanıyor. İçimiz yanıyor.
[00:00:12] Oysa bir ağacın ne suçu olabilir? Neden yakılır? Neden kesilir? Neden sökülür kökünden? Sanki bir adet olmuş gibi her yıl ormanlarımızı kaybediyoruz. Önlem alınamıyor ya da alınmıyor. Ama bazı yangınlar var ki doğa olayı değil. Bilerek ve isteyerek çıkarılıyor. Bugün sizi böyle bir yangının ortasına götürüyorum.
[00:00:43] Sadece iklim krizinin değil, insanlığın krizinin de simgesi haline gelen bu yangınların ortasında bugün sizi çok özel bir ağacın gölgesine davet ediyorum. Zeytin Ağacı. Sınır etkisinden sesimizi duyurabildiğimiz herkese merhabalar. Ben Kader.
[00:01:11] Zeytin Ağacı kadimdir, bilgedir, yaşadıklarını unutmayan bir tanıktır ve ne yazık ki savaşlarda hedef alınan bir canlıdır. Bugün sizi Filistin'e, Suriye'ye, Lübnan'a hatta mitolojinin derinliklerine götüreceğim. Zeytin Ağacı neden hedef alınır diye soracağız. Belki cevapların hepsini bulamayacağız. Ama bazı sorular vicdanlarda yankı bulacak. Zeytin ağaçları, onun taşıdığı hafızadan, tarihten, sembol olmasından ve neden savaşlarda hedef alındığından bahsedeceğiz.
[00:02:17] Ben bir zeytin ağacıyım. Yaşımı sorarsanız bin yılları aştım. İlk kökümü ne zaman saldım toprağa hatırlamıyorum. Ama insanların hikayeleriyle büyüdüm. İnsanlığın hafızasında yaşardım. Ege kıyılarında doğdum belki. Belki de Filistin'in taşlı tepelerinde. Benimle birlikte büyüyen çocuklar oldu, aşıklar oldu, savaşçılar, ozanlar. Kimi beni bir dalım için kırdı, kimi gölgemde barış andı içti. Ben sadece bir ağaç değilim. Ben insanlık tarihinin tanığıyım. Bir zamanlar tanrılar yarıştı. Poseidon üç dişli mızrağını yere sapladı ve sular fışkırdı. Ama Athena elini toprağa uzattı, ben doğdum. Zeytin ağacı. Athena kazanmıştı. O günden beri aklın ve barışın sembolüyüm. Sonra gökyüzü karardı. Bir tufan geldi. Gemiler, hayvanlar, insanlar hepsi bir umudun peşindeydi. Ve bir güvercin, ağzında taşıdığı zeytin dalıyla yeni bir başlangıcın habercisi oldu. Barış benimle geldi. Benim adım Tevrat'ta, İncil'de ve Kur'an'da geçer. Tanrı beni kutsal sayar. Kimi zaman bir kandil olurum Mescidi Aksa'da, kimi zaman bir şifa, bir dua, bir bereket simgesi. Beni kutsal sayan sadece insanlar değil, toprağın ta kendisidir. Çünkü ben az suyla yetinirim. Taşlı toprakta direnirim. Yaşlandıkça da güzelleşirim. Bir ağacın olgunluğu ne demek ancak bana bakınca anlaşılır. Ben Mezopotamya'da kralların sofralarındaydım. Mısır'da ölülerin yanında dikilirdim. Çünkü yaşam ve ölümü simgelerdim. Romalılar beni ölümsüzlükle ilişkilendirirdi. Bizanslılar kandillerine benim yağımı koyardı. Osmanlı döneminde Ege köylerinde bir çocuk doğunca hemen bir zeytin fidanı dikilirdi. Çünkü o fidan çocuğun ömrünü taşırdı. Ve o çocuk evlendiğinde ilk zeytin yağını fidanından alırdı.
[00:04:46] Benim gölgemde insanlar nişanlandı, sözleşti, vedalaştı. Kimi zaman suskunluğa, kimi zaman bir devrime tanık oldum. Ama ben hep oradaydım. Kök saldığım yerde kimliğimi verdim. Sonra insanlar sadece birbirlerine değil bana da düşman oldular. Savaşlar başladı, topraklar bölündü. Ben bir sınır olmuştum artık. Filistin'de kesildim, Suriye'de kökümden söküldüm, Lübnan'da yandım. Gün geldi, üzerime beton döktüler. Neden mi? Çünkü beni kesince kökünü kurutuyorlar halkların. Çünkü ben sadece meyve vermem, bellek veririm. Benimle birlikte insanlar dedelerinin anısına da gider, annelerinin duasına da. Benimle birlikte yok etmek istiyorlar bütün bu geçmişi, aidiyeti, kültürü, barışı. Çünkü ben barışı temsil ederim ve savaş sembolleri de yok etmek ister.
[00:06:07] Ama işte yine buradayım. Kurumuş dallarımın arasında yeşil bir plis çıkıyor. Çünkü ben unutkan değilim. Ben hafızayım. Şimdi sen başını kaldırıp bana bak. Ben hala buradayım. Hala köküm yerin altına iniyor. Hala gökyüzüne doğru büyüyorum. Ve her şeye rağmen ben barışı savunuyorum.
[00:06:41] Zeytin ağacının hikayesini zeytin ağacından dinledik. Dünya üzerindeki en yaşlı canlılardan biri zeytin ağacı. 3000 yaşında ağaçlar hala ayakta. Onlar sadece bir köyün değil, bir uygarlığın şahidi. Barış, bereket, bilgelik, ölümsüzlük ve aidiyetin simgesi. Bir savaş sadece insanları hedef almaz. Kültürü, hafızayı, yaşamı, kökleri de hedef alır. Zeytin ağacının da dediği gibi simgeler, semboller güçlüdür ve güçlü olan şeyler savaşta hedef alınır. Bu yüzden zeytin ağaçları özellikle Filistin gibi coğrafyalarda sistemli olarak yok edilir. İsrail işgali altındaki Batı şeriada 2023 itibariyle 800 binden fazla zeytin ağacı kesildi, söküldü ya da yakıldı. Uluslararası Af Örgütü gibi insan hakları kuruluşları bu ağaçların yok edilişini ekolojik etnik temizlik olarak adlandırıyorlar. Zeytin ağacı Filistinli köylüler için sadece ekonomik değil, varoluşsal bir öge. Ağaç kesildiğinde o ailenin geçimi, hafızası ve direnişi kesilmiş olur. İşte bu yüzden zeytin ağaçları sadece toprağın değil halkın kimliğinin de köküdür. İşte bu köklerde hedef alınıyor. Çünkü yerinden edilen halk hafızasını da kaybetmiş oluyor.
[00:08:25] Bugün yaşadığımız çağda bir yarılma var. Bu yarılmanın bir tarafında emperyalizmin ürünü olan, işgali haklılaştıran bir ideoloji, siyonizm var. Diğer tarafında ise vicdan. Evet, vicdan yeni bir ideoloji kurmaz ama hakikati öğrenmeye çalışır.
[00:08:46] Eğer gerçekten vicdandan yanaysak, bu savaşın doğrudan hedefi olan zeytin ağaçlarının sessizliğini duymalıyız. Zeytin ağaca hedef alındığında sadece dalık kırılmaz. Barış ümidi kırılır, hafıza kırılır, insanlık kırılır. Bugün Filistin'de, Suriye'de, Lübnan'da ve dünyanın pek çok yerinde zeytin ağaçları hala direniyor. Belki barış gelmeyecek bu yol. Belki gözümüzle göremeyeceğiz. Ama zeytin ağacı hala orada duruyorsa umut da hala oradadır. O zaman hep birlikte şu soruyu sormaktan vazgeçmeyelim. İnsanlık bir ağaçtan ne isteyebilir? Bu sorunun cevabını kendinizde saklayın ama sakın susmayın. Sınır etkisini dinlediniz. Bizi nereden, hangi zaman diliminde dinliyorsanız hepinize günaydın, iyi günler, iyi akşamlar ve iyi geceler diliyorum.
[00:10:05] Sınıf etkisi programını Apple Podcasts, Google Podcasts, Spotify, Stitcher, SoundCloud platformları üzerinden dinleyebilir ve konu hakkındaki görüşlerinizi bize iletebilirsiniz.
